Atina je najstariji grad Atike. Arheološki nalazi u gradu i njegovom širem području, ukazuju na to da je tu bilo veliko naselje još u 3 milenijumu; pronađeno posuđe od gline, vrlo primitivno, ostaci dvorca mikenskog tipa, keramički delovi posuđa, sve ukazuje da je tu bio centar mikenske kulture.
Stanovnici Atike su, prema helenskom predanju, autohtoni. Neplodno tle nikog nije privlačilo, a prema Tukididu, čak ni Dorani u svojoj velikoj invaziji nisu bili zainteresovani za neplodan teren Atike i centralnog dela Atine.
Društvena organizacija i vladari Atine
Mitovi kažu da je Atina delo mitskih kraljeva: u Atini je stolovao Jon, sin Apolona i Kreuse koji je stanovništvo Atike podelio na četiri rodovske file, a ove na po tri fratrije koje su opet podeljene na rodove, a oni na porodice. Tako je u čitavoj Atici bilo 10800 porodica.
Međutim, stvarni proces ujedinjavanja porodica odvijao se sporo, tokom skoro 400 godina (otprilike od X do VIII veka). U ovom polisu utemeljen je jak kult boga Posejdona na Akropolju i stanovništvo se ujedinjavalo i pripajalo poštujući običaje. Porodice sa Paralije, Dijakrije, sa planinskih oblasti i Elefsine udruživale su se, poštujući boginju Demetru.
Ovako je otprilike okončan period rodoplemenskih odnosa i nastala jedinstvena društvena zajednica u Atini. Naravno, pretpostavlja se da je zajednica bila zemljoradničkog karaktera i prvi istorijski podaci razlikuju evpatride (članove rodovske aristokratije), geomore (slobodni seljaci koji su sami obrađivali male posede) i demijurge ili zanatlije.
Vladari Atine i prvi zakoni
Bilo je u staroj Atini zaštitnika grada – Posejdon, Demetra, a setimo se i Tezeja koji je pobedio na Akropolju velike ratnice, Amazonke, koje su iz Male Azije pretile osvajačkim pohodima na Atiku. Poslednji u lancu kraljeva bio je Kodro koji se po legendi žrtvovao u odsutnom času kad je Atinu napao neki spoljni neprijatelj i tako spasao grad.
U dugoj istoriji vladalaca Atine, na red su došli arhonti iz redova zemljoposedničke aristokratije, a opis tih društvenih prilika donosi nam Aristotel u “Atinskom ustavu” koji opisuje život ovog grada od VII veka do njegovog vremena.
O Atini su pisali i hroničar Tukidid, istoričari Herodot i Diodor.
Socijalna i ekonomska raslojenost Atine bila je šarena: bilo je tu velikih brodovlasnika, trgovaca, zanatlija, najamnika, ali robova i sirotinje mnogo više. Posle nekoliko velikih pobuna u Atini je na snagu stupio prvi pisani zakon vladara Drakona. Ovaj prvi atinski zakonodavac bio je čuven po svojoj strogosti. Jedan nama danas zanimljiv je bio “zakon o besposličenju i krađi” za koje je kazna bila smrt.
Solon
Težak položaj seljaka i sirotinje u Atini tek je malo poboljšan dolaskom Solona, arhonta koji je izabran 594. godine. Njegova reforma društvenih odnosa naišla je na odobravanje jer je ukinuo dužničko ropstvo i smrtne kazne za besposličenje, postavio uredbe kojima je stimulisan izvoz maslinovog ulja i svih vrsta zanata, uveden zakon protiv luksuza; bilo je i nekih velikih promena sudskih organa i poreskog sistema – sve u svemu, Solonove reforme su bile dobar put ka slobodnom razvoju društva Helena i smanjenju privilegija bogatih.
Pizistrat i ostali vladari Atine
Ovaj mirni period je kratko trajao, opet se javio otpor i nesloga u polisu. Pizistrat postaje surovi autokrata. Vladao je Atinom u dva perioda, uvek u sukobu sa zemljoradničkom aristokratijom.
Bilo je kasnije još velikih reformatora: Klisten (osnovao samoupravne zajednice i zamenio naturalni sistem, robno novčanim sistemom razmene), Temistokle (vodio velike pohode protiv Persijanaca Darija i njegovog sina Kserksa, setimo se bitke kod Termopilskog klanca i kod Salamine) i mnogih drugih. I svaki od njih su Atini ostavili neki trag, bilo u društvenom uređenju, bilo u ekonomiji i trgovini. Posebno u domenu pomorske trgovine – Atina je bila nadaleko čuvena u antičko doba, naročito trgovina maslinovim uljem i grnčarskim proizvodima.
Perikle i njegovo zlatno doba
Period od završetka ratova protiv Persije do Peloponeskog rata, u istoriji Atine ostao je upamćen kao vreme jačanja, ekonomskog, vojnog i političkog. Tada je Atinom vladao Perikle. Ovo je period u istoriji kad je cvetala umetnost, filosofija, književnost.
O tome svedoče svi kasniji istoričari, Plutarh i Diodor kao i Aristotel. Atinski pomorski savez je jačao i Atina je svoj uticaj širila na mnoge druge polise: uvodila i naturala atički sistem mera, novčane razmene i privredna pravila. Perikle je grad ukrasio jedinstvenim arhitektonskim i vajarskim spomenicima na atinskom Akropolju.
Nemirno doba i kraj klasičnog perioda Helena
Kao i uvek, posle zlatnog doba, sledilo je nemirno doba: rat protiv Sparte, tri iscrpljujuća Peloponeska rata. Zaključenjem mira 386. između Sparte i Persije, Atina je sačuvala samo ostrva Limnos, Skir i Imvros da bi nekoliko godina kasnije uspela da povrati svoj ugled, koliko-toliko, barem što se tiče pomorskog saveza kao najjačeg elementa stabilnosti u to vreme.
Uspon makedonskog kralja Filipa II plašio je Atinski savez, te je u jednom sukobu sa snažnom vojskom velikog Aleksandra, Atina morala da raspusti svoj pomorski savez i ceo sistem polisnog uređenja. Sledeće godine, 337. kralj Filip II je u Korintu osnovao “Korintski savez” u kom su helenske države imale tek malo samostalnosti, a glavnu reč je vodila Makedonija. Ovim istorijskim trenutkom je označen kraj klasičnog period istorije Helena.
Bilo je otpora od strane Atinjana, ali ne tako bitnog. Makedonci su Atinom vladali sve do 196. godine kada su se Atinjani oslobodili zahvaljujući Rimljanima, tada je rimski konzul Tit Flaminin potukao vojsku Filipa II u Tesaliji. Rim je Atini i Sparti (kao glavnim nosiocima helenske slave) ostavio slobodu umetničkog delovanja, književnosti i kulture, ali je 86. godine Atinu velikim delom razorio jedan od zlobnijih rimskih vojskovođa, Lucije Kornelije Sula.
Članak je napisan u saradnji sa turističkom agencijom http://diskodrugarputovanja.rs/.
Leave A Comment